- Với người dễ dãi, tranh chép chỉ đơn thuần là tranh. Với giới trọc phú, tranh chép chỉ là một món hàng hóa. Còn với người yêu tranh và có óc thưởng lãm, tranh chép là tác phẩm nghệ thuật.

Muốn có được bức tranh chép vừa ý, chỉ còn cách nhờ vả những người quen trong giới họa sĩ. Mà phải là quen đủ thân để thứ nhất, bạn không bị lừa vì bất kỳ bức tranh chép nào cũng có thể bị làm giả (cho dù bản thân tranh chép đã là một thứ giả). Tức người ta đã photo bản mẫu lên vải rồi cứ thế quét màu lên, cực nhanh và giá có khi chỉ vài trăm ngàn một bức.

Nhân đạo hơn, không phải là công nghệ photo phun màu mà cũng là photo, nhưng họa sĩ có phần gia công chỉnh sửa nắn nót hơn, làm sao cho giống với bản mẫu hơn. Khi đó màu chỉ được đổ lên lên một phần, thường tại khu vực nào của bản mẫu đậm đặc màu sắc mà không cần gia công đường nét. Sau đó người chép tranh mới chỉnh sửa, đồ theo bản mẫu.

Tranh của danh họa Renoir - By the Water, 1880, Viện nghệ thuật Chicago

Họa sĩ quen thân với bạn sẽ giúp bạn, đúng ra bằng một lời hứa là sẽ không làm giả tranh, mất công chừng ba bốn ngày gì đó để hoàn thành một bức, thay vì chỉ sản xuất trong có ba mươi phút. Thế là yên tâm, bạn có thể ra về với sự cam kết của tác giả. Tốt hơn nữa, công cán của bức tranh nhờ vả ấy phải gấp đôi so với loại chép chợ.

Với những người đã từng làm nghề xuất khẩu tranh chép ra nước ngoài, việc tạo được mối quan hệ tốt với họa sĩ là điều cực kỳ quan trọng, từ đó họ xây dựng được cả một êkip họa sĩ chuyên chép tranh, bảo đảm về chất lượng mà không để đối tác nước ngoài phàn nàn hoặc trả lại hàng.

Có một sự phân biệt rõ ràng giữa hai khái niệm thợ chép và họa sĩ. Thợ chép chỉ là người gia công thuần túy, động tay mà không động não, chạy theo số lượng càng nhiều càng tốt. Hiện nay hơn 90% người chép tranh được coi là thợ chép. Chỉ có khoảng 5% người chép là mang phong cách của họa sĩ.

Những họa sĩ này không chép nhiều, cũng không tự nhận là họ biết và am hiểu, chép được tất cả các dòng tranh hay họa sĩ tên tuổi trên thế giới. Họ thường chỉ chuyên tâm về một số tác gia, thậm chí chuyên chép một số bức tranh nhất định chứ không tràn lan. Nếu biết được tính chuyên môn hóa như thế, ít nhất bạn cũng có thể yên tâm rằng bức tranh đặt hàng của bạn không bị loãng hay bị pha tạp bởi quá nhiều thể loại tranh khác.

Tranh của danh họa Renoir - Mme. Charpentier and her children, 1878, Bảo tàng nghệ thuật Metropolitan, New York

Tỉ mỉ hơn và mất nhiều thời gian, bạn phải tìm ra những người chép tranh đích thực tại xưởng vẽ của họ. Số này không có nhiều, đa phần đều có tay nghề khá và thường tập trung ngày đêm ở xưởng để hoàn thành các đơn đặt hàng số lượng lớn hoặc đơn đặt hàng đặc biệt. Một phần trong số đó là họa sĩ sáng tác chuyên nghiệp nhưng do sinh kế nên đành phải “bán linh hồn cho quỷ dữ”. Nếu làm quen được với những người này và thuyết phục được họ, bạn có thể khá an tâm.

Họa sĩ là một trong những giới có cá tính nhất, khó tính và khó… bảo nhất. Dù có nhiều tiền nhưng bạn đừng tìm cách lên mặt ta đây với họ, vì dù tiền bạc của bạn có qua mặt họ, nhưng kỹ thuật thể hiện của họ sẽ lừa lại bạn. Với những người này, tốt nhất là bạn nên lấy lòng họ.

Nếu muốn có một bức tranh cho ra hồn, cũng cần tự trang bị cho mình kiến thức về lịch sử hội họa nói chung, cùng bối cảnh, phong cách và những đặc thù của bức tranh nói riêng. Bạn cần nghiền ngẫm về bức tranh đặt hàng đến từng chi tiết ấn tượng nhất, trước khi chuyển mẫu cho người chép. Sau khi người chép hoàn thành bản thảo thô, bạn nên cùng với họ ngồi ở xưởng vẽ để chỉnh sửa theo ý bạn, và tất nhiên cũng theo ý người chép nữa. 

Tranh của danh họa Renoir - La Grenouillère, 1868, Bảo tàng quốc gia, Stockholm, Sweden

Những lần chỉnh sửa như thế có thể kéo dài đến 3-4 lần, cho đến khi nào bạn ưng ý. Nhưng muốn chỉnh sửa cùng với họa sĩ, bạn lại phải được trang bị một ít kiến thức về kỹ thuật hội họa. Hiện nay có khá nhiều sách viết về kỹ thuật hội họa như các loại sơn dầu, bố cục tranh.

Tranh chép tự thân là một sản phẩm văn hóa. Trong quá trình tìm cho mình một bức tranh chép vừa ý, việc nghiên cứu những đặc tính của tranh cũng giúp cho kiến thức và thẩm mỹ về lĩnh vực mỹ thuật của bạn được hoàn thiện hơn. Đó là phương cách hữu hiệu nhất cho một nền văn hóa tranh chép của nước nhà trong tương lai.

Viết Lê Quân